قالب وردپرس سپنتا

شناخت انواع فوبیا و ترس، علائم فوبیا، محرک‌ها و نحوه درمان

فوبیا، ترس شدید و اغراق آمیز از یک وضعیت یا یک چیز خاص است. افرا مبتلا به فوبیا ممکن است وقتی با منبع ترس خود روبرو می شوید، احساس ترس یا وحشت عمیقی را تجربه کنند. این ترس شدید می تواند از یک مکان، موقعیت یا یک شی خاص باشد. بر خلاف اختلالات اضطرابی عمومی، فوبیا معمولاً به چیزی خاص مرتبط است.

تأثیر فوبیا می تواند آزاردهنده یا شدیداً ناتوان کننده باشد. افراد مبتلا به فوبیا اغلب می دانند که ترس آنها غیرمنطقی است، اما نمی توانند کاری برای کنترل آن انجام دهند. چنین ترس هایی می توانند در کار، مدرسه و روابط شخصی تداخل ایجاد کنند.

 انواع مختلف فوبیا

انجمن روان‌پزشکی آمریکا (American Psychiatric Association) بیش از ۱۰۰ نمونه‌ی مختلف از فوبیا را به رسمیت شناخته است. در اینجا فوبیاهایی را معرفی می‌کنیم که به‌طور عمومی رایج‌ترند:

آگورافوبیا یا هراس از مکان‌های باز (Agoraphobia)

این نوع فوبیا عبارت است از ترس از مکان‌ها و موقعیت‌هایی که نمی‌توانید به‌راحتی از آن خارج شوید یا از آنها فرار کنید. آگورا در زبان یونانی به‌معنای میدان‌های عمومی و بزرگ است. علت نام‌گذاری این فوبیا به‌نام آگورافوبیا هم همین است، چراکه افرادی که دچار چنین اختلالی می‌شوند، از ترس مواجهه با مکان‌های‌ عمومی و شلوغ، در خانه می‌مانند.

بسیاری از افرادی که دچار آگورافوبیا هستند، درصورتی‌که در مکانی عمومی و شلوغ قرار بگیرند، دچار حمله‌ی هراس (Panic Attack) می‌شوند. حمله‌ی هراس نوعی احساس ناگهانی و شدید وحشت‌زدگی است که تا چند دقیقه طول می‌کشد. علائم این حمله‌، مشابه علائم سکته‌ی قلبی است: فرد دچار تپش قلب شدید، تنگی نفس، لرزش بدن و [به‌ویژه] دست، سیاهی چشم و ازدست‌رفتن هوشیاری می‌شود. هنگامی که افراد با حمله‌ی هراس روبه‌رو می‌شوند، خیال می‌کنند دچار سکته‌‌‌ یا ایست قلبی شده‌اند و سریعا نیازمند خدمات اورژانس پزشکی‌اند.

فوبیای اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder, Social Phobia)

هراس یا فوبیای اجتماعی که با نام «اختلال اضطراب اجتماعی» هم شناخته می‌شود، نوعی ترس یا نگرانی بسیار شدید درمورد موقعیت‌های اجتماعی است و ممکن است منجر به انزوای شدید فرد شود. فوبیای اجتماعی گاهی اوقات ممکن است به‌حدی شدید باشد که فرد را حتی برای انجام فعالیت‌های ساده‌ی اجتماعی، مانند خرید از فروشگاه یا پاسخ به تماس‌های تلفنی، دچار وحشت شدید کند. افرادی که دچار فوبیای اجتماعی هستند، به‌ندرت در مکان‌های عمومی رفت‌وآمد می‌کنند.

فوبیاهای ویژه

بسیاری از ما، اشیا یا وضعیت‌ها و مکان‌های خاصی را دوست نداریم، اما این به‌معنای داشتن فوبیا نیست؛ فوبیا یعنی احساس ترس بسیار شدید و وحشت‌گونه که زندگی معمولی فرد را دچار مشکل می‌کند. بعضی از رایج‌ترین فوبیاهای ویژه از این قرارند:

گلوسوفوبیا یا ترس از سخنرانی عمومی (Glossophobia)

در این فوبیا فرد از قرار گرفتن در مقابل افراد مختلف یا صحبت برای آنها به‌شدت احساس وحشت می‌کند. افراد مبتلا به این فوبیا حتی درصورتی‌که خود را مقابل تعداد زیادی از مردم «تصور» هم کنند، باز دچار وحشت و علائم جسمانی مثل لرزش بدن و دست می‌شوند. البته درمان فوبیا یا ترس از سخنرانی به سادگی انجام می‌شود.

آکروفوبیا یا ترس از ارتفاع (Acrophobia)

افراد مبتلا به این فوبیا، از رفتن به کوه‌ها، پل‌ها و ساختمان‌های بلند اجتناب می‌کنند. علائم جسمانی این فوبیا شامل سرگیجه، تعرق و احساس ازدست‌رفتن هوشیاری است.

کلاستروفوبیا یا ترس از محیط بسته (Claustrophobia)

این فوبیا، ترس و وحشت از مکان‌های بسته و تنگ است. این فوبیا می‌تواند زندگی افراد را دچار مشکلات زیادی بکند. افراد مبتلا به این نوع فوبیا از رفتن به داخل آسانسور یا سوارشدن اتومبیل اجتناب می‌کنند.

آویاتوفوبیا (Aviatophobia)

این فوبیا، ترس از پروازکردن است و افراد دچار این اختلال، از سوارشدن هواپیما یا وسایل پروازی دیگر مانند هلیکوپتر خودداری می‌کنند.

دنتوفوبیا یا هراس از دندان‌پزشکی (Dentophobia)

مبتلایان به این فوبیا از رفتن به دندان‌پزشکی وحشت دارند. این فوبیا معمولا به‌علت تجربه‌ای ناخوشایند از دندان‌‌پزشکی در گذشته به وجود می‌آید. این فوبیا بر سلامت دهان و دندان فرد مبتلا تأثیر منفی می‌گذارد.

هموفوبیا یا خون هراسی (Hemophobia)

هموفوبیا ترس از خون یا زخم و آسیب‌‌دیدگی است. فردی که مبتلا به خون هراسی است، ممکن است در مواجهه با خون یا جراحات دیگران، هوشیاری خود را از دست بدهد و به‌اصطلاح غش کند.

آراکنوفوبیا یا عنکبوت هراسی (Arachnophobia)

مبتلایان به این فوبیا به‌شدت از ‌عنکبوت‌ها یا موجودات شبیه عنکبوت وحشت دارند.

سینوفوبیا یا سگ هراسی (Cynophobia)

مبتلایان به این فوبیا از نزدیک‌شدن به سگ‌ها و سگ‌سانان به‌شدت وحشت دارند.

اوفیدیوفوبیا یا مار هراسی (Ophidiophobia)

افراد مبتلا به مار هراسی به‌شدت از مواجهه با مار‌ها هراس دارند. این فوبیا یکی از انواع بسیار رایج فوبیا در بین عموم مردم است و تخمین می‌زنند که بیش از یک‌سوم مردم جهان دچار این فوبیا باشند.

نیکتوفوبیا یا هراس از تاریکی (Nyctophobia)

ترس از شب و تاریکی، هراسی معمول در بین کودکان و خردسالان است. اما درصورتی‌که این ترس در دوران نوجوانی و سنین بالاتر ادامه پیدا کند، نوعی فوبیا شناخته می‌‌شود.

علت فوبیا

عوامل ژنتیکی و محیطی، ممکن است یکی از علل بروز فوبیا باشند. کودکانی که یکی از بستگان نزدیک آنها دچار اختلال اضطراب فراگیر باشد، بیشتر در معرض ابتلا به فوبیا و مراجعه به متخصص درمان فوبیا هستند. تجربه‌ی حوادث ناراحت‌کننده مانند تجربه‌ی تصادف یا غرق‌شدگی هم ممکن است باعث بروز فوبیا شود. قرارگرفتن در ارتفاع بسیار زیاد یا گازگرفته‌شدن توسط حیوانات یا گزش حشرات، همگی ممکن است از عوامل بروز فوبیا باشند.

افرادی که درمان‌های پزشکی سنگین را پشت سر می‌گذارند یا افرادی که دچار مشکلات پزشکی هستند، عموما بیشتر دچار هراس می‌شوند و به درمان فوبیا نیاز پیدا می‌کنند. همچنین فوبیا در بین افرادی که دچار ضربه‌های مغزی شده‌اند، شیوع بسیار بالایی دارد. مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی و همچنین افسردگی، در بروز هراس یا فوبیا نقش دارند.

افرادی که سابقه‌ی اضطراب خانوادگی دارند، با احتمال بیشتری دچار انواع فوبیا می‌شوند و به درمان فوبیا نیاز پیدا می‌کنند. سن، وضعیت اقتصادی و جنسیت هم ممکن است در ابتلا به انوع مختلف فوبیا مؤثر باشند. به‌عنوان‌ مثال زنان با احتمال بیشتری دچار هراس از حیوانات می‌شوند. در میان کودکان و افرادی که وضعیت اقتصادی نامناسبی دارند، ابتلا به فوبیاهای اجتماعی رایج‌تر است و همچنین اکثر افراد مبتلا به فوبیای دندان‌پزشکی، مرد هستند.

علائم فیزیکی و جسمانی فوبیاها

شایع‌ترین علامت جسمانی در فوبیاهای شدید، حمله‌ی هراس است. حمله‌ی هراس شامل علائم زیر است:

• تپش قلب و افزایش ضربان؛
• تنگی نفس؛
• صحبت‌های بریده یا ناتوانی در صحبت‌کردن؛
• خشکی دهان؛
• ناراحتی‌های گوارشی یا تهوع؛
• بالارفتن فشار خون؛
• لرزش بدن؛
• درد در قفسه‌ی سینه؛
• احساس خفگی؛
• سرگیجه و سیاهی‌رفتن چشم؛
• تعرق شدید؛
• احساس مرگ قریب‌الوقوع.

البته افرادی که دچار انوع فوبیا یا هراس‌ها هستند، لزوما دچار حمله‌ی هراس نمی‌شوند. بااین‌حال حمله‌ی هراس یکی از نشانه‌های بسیار مهمِ وجود فوبیاست.

 تشخیص فوبیا در کلینیک سپنتا

تشخیص کامل در روان شناسی بالینی از جمله اختلالات مربوط به ترس و فوبیاهای مختلف و درمان آن بر عهده مشاهده، آزمون های روانشناختی (تست) و مصاحبه است که در بین آنها مصاحبه از اهمیت بیشتری برخوردار است. هدف از مصاحبه تشخیصی یافتن دقیق علل و عوامل مؤثر در پیدایش اختلال و مشکل روانی در مراجع می باشد. در این رابطه مصاحبه باید بتواند کلیه مسائل و عوامل مؤثر در پیدایش اختلال را از کم اهمیت ترین تا پراهمیت ترین آنها شناسانده تا بتواند تشخیصی مناسب درارتباط با مشکل درمانجو در اختیار مصاحبه گر قرار دهد. زیرا تا زمانی که تشخیصی دقیق و درست از نوع اختلال بیمار در دست نباشد نمی توان درمان مناسبی برای وی عرضه نمود.

یک روان شناس بالینی نه تنها به مطالبی که بیمار در جلسه مصاحبه تشخیصی بیان می کند علاقه مند است، بلکه در نحوه ادای مطالب و عکس العمل های عاطفی که از خود نشان می دهد و نیز روابط عاطفی و فکری مصاحبه شونده توجه می کند. بنابراین واضح است در مصاحبه از مشاهده نیز استفاده می شود و درصورت لزوم پس از مصاحبه می توان از آزمون خاص مورد نیاز نیز استفاده کرد.

وسیله ارزیابی به جهت شناخت افراد باید پایا و معتبر باشد. پایا یعنی مثلا وقتی یک آزمون روانی چند بار بکار برده شود یافته های یکسانی را تولید کند و معتبر یعنی برای مقاصد مورد نظر مفید باشد. شیوه های ارزیابی و تشخیص روانی به سه فرایند تقسیم می شوند: مصاحبه، آزمون و مشاهده.

درمان فوبیا در کلینیک سپنتا

فوبی ها و هراس ها با استفاده از روان درمانی و دارو درمانی یا ترکیبی از هردو درمان‌ پذیرند. پزشک، روانشناس یا روانپزشک ممکن است رفتار درمانی، دارو و یا ترکیبی از این دو را انجام دهند. هدف از درمان کم کردن ترس و اضطراب و کمک به افراد برای کنترل واکنش به عوامل ایجاد کننده‌ی فوبیا است.